Morfologia to badanie, pozwalające na zobrazowanie ogólnego stanu organizmu oraz wykonania diagnostyki. Na podstawie badania morfologicznego ocenia się stan krwi obwodowej z uwzględnieniem jakości i liczby krwinek białych, czerwonych i płytkowych. Zdarza się również, że przeprowadzona zostaje tzw. morfologia z rozmazem.
Morfologia – czym jest?
Morfologia jest podstawowym badaniem krwi, pozwalającym na zobrazowanie ogólnego stanu zdrowia. Pozwala ona na jakościową i ilościową ocenę komórek krwi (elementów morfotycznych):
- erytrocytów – krwinki czerwone,
- leukocytów – krwinki białe,
- trombocytów – płytki krwi,
- krwinek płytkowych.
Badanie zlecane jest przede wszystkim w przypadku początkowej diagnostyki pacjenta. Wykonywane jest w celu weryfikacji ogólnego zdrowia organizmu i często uzupełniane o inne badania, w tym badanie moczu. Na podstawie uzyskanych wyników lekarz może poszerzyć diagnostykę w kierunku odchyleń od ogólnych norm. Zdarza się również, że symptomy wskazują na niegroźną infekcję lub nie posiadają powiązania z równowagą składu krwi.
Wskazania do badania morfologii
Morfologię warto wykonywać minimum raz w roku w ramach profilaktyki, nawet gdy nie towarzyszy nam obniżone samopoczucie lub inne objawy zdrowotne. To niezwykle ważne, ponieważ niektóre z chorób objawiają się w sposób nieoczywisty, a wczesne ich wykrycie pozwala na skuteczniejsze leczenie.
Morfologię zaleca się szczególnie osobom, które chorują przewlekle lub przeszły niedawno istotne leczenie. Objawy, które powinny nas skłonić do wykonania badania to nadmierne zmęczenie, wahania wagi lub nawracające bóle. Ponadto morfologię zaleca się w przypadku:
- ciąży – zwykle wykonywane jest pięć razy w ciągu 9 miesięcy. O jego wykonaniu decyduje lekarz prowadzący ciąże,
- nawracających infekcji – badanie pozwala ocenić, czy nie wystąpiły zaburzenia w działaniu układu immunologicznego.
- chroniczne zmęczenie – utrzymujące się przez długi czas uczucie zmęczenia, nadmierna senność to objawy, które nie powinny być bagatelizowane.
- nagła, nieuzasadniona utrata wagi – może być objawem wielu chorób m.in. anemii, nowotworów, niewydolności narządowych.
- wolne gojenie się ran i częste siniaki – objawy mogą towarzyszyć np. w zaburzeniach krzepnięcia krwi.
Jak przygotować się do morfologii?
Przygotowanie do morfologii obejmuje przede wszystkim zrezygnowanie ok. 12 godzin przed wykonywanym badaniem z jedzenia posiłków. Ponadto w dniu poprzedzającym badanie, spożywana kolacja powinna być lekkostrawna. Morfologia wykonywana jest w godzinach porannych, więc pacjent nie powinien mieć problemu z byciem na czczo. Przed samym wykonaniem badania dopuszcza się spożycie niewielkiej ilości wody. Jeżeli przyjmujesz na co dzień leki, pobranie krwi skonsultuj z lekarzem, aby dowiedzieć się, czy można przyjąć je wcześniej. Ponadto zaleca się:
- niespożywanie alkoholu ok. 2-3 dni wcześniej,
- 12 godzin – powstrzymanie się od picia kawy i herbaty,
- badanie przeprowadzić przed przyjęciem porannych leków (chyba że lekarz zaleci inaczej),
- powstrzymanie się dzień wcześniej od intensywnego wysiłku fizycznego,
- odpoczynek przed samym pobraniem krwi.
Jak interpretować wyniki morfologii?
Interpretacja wyników przez lekarza polega na porównaniu ze sobą poszczególnych parametrów. Szczególną uwagę zwraca się w tym przypadku na wskaźniki, które odpowiadają objawom przedstawionymi przez pacjenta w wywiadzie lekarskim. Niewielkie odstępstwa od normy, nie są zazwyczaj powodem do niepokoju i nie wskazują na toczącą się chorobę. Uzyskane wyniki różnić się mogą także ze względu na posiadany wiek, płeć, a także przyjmowane leki i choroby.
Wynik morfologii krwi przedstawiany jest na wydruku z uwzględnieniem poszczególnych wskaźników. Zapis zazwyczaj przeprowadzany jest z użyciem anglojęzycznych skrótów nazw, tworzących pierwszą kolumnę wydruku. Pozostała część to wynik liczbowy, jednostka oraz norma minimalna i maksymalna.
Morfologia z rozmazem
Morfologia może zostać rozszerzona o rozmaz krwi, który określa procentową zawartość poszczególnych typów białych. Rozróżnienie tego rodzaju przeprowadza się przede wszystkim u dzieci oraz gdy w podstawowej morfologii pojawiły się nieprawidłowości. Ponadto lekarz może zalecić badanie w przypadku wystąpienia pewnych objawów m.in. żółtaczka, bladość skóry, powiększenie śledziony. Metody, którymi wykonywany jest rozmaz, uwzględniają:
- Morfologię z rozmazem ręcznym (manualny/mikroskopijny) – dokładna diagnostyka, polegająca na rozprowadzaniu krwi na płytce. Po obejrzeniu następuje ocena składu krwi.
- Morfologię z rozmazem automatycznym – automat zlicza liczbę poszczególnych elementów morfotycznych.
Jakie choroby można zdiagnozować?
Morfologia krwi pozwala na zdiagnozowanie wielu chorób lub nakierowanie na dalsze pogłębienie diagnostyki. Diagnoza ponadto możliwa jest już we wczesnej fazie choroby, a jej wyniki mogą zdiagnozować m.in.:
- choroby nerek,
- zakażenia, stany zapalny, wirusy,
- niedotlenienie,
- niedobory żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego,
- cukrzycę,
- choroby trzustki,
- sferocytozę,
- choroby szpiku,
- nowotwory,
- anemię,
- zakrzepowej plamicy małopłytkowe,
- choroby trzustki.
Badaniem morfologicznym, można także zdiagnozować anemię, która jest powszechnym schorzeniem społeczeństwa. Związana z niedoborami żelaza, które objawia się poprzez zmęczenie, bóle głowy czy problemami z koncentracją.
Cena wykonania morfologii
Koszt wykonywania morfologii zależy przede wszystkim od miejsca, w którym zostanie wykonana oraz wybranych poszczególnych badań. Coraz częściej spotkać się można również z dedykowanymi pakietami morfologii, które odpowiadają danym schorzeniom, wieku pacjenta czy płci. Morfologię krwi wykonać można jednak również bezpłatnie po uzyskaniu skierowania przez lekarza prowadzącego w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.